Peergroup

In de ukIQ groepen zien we dat kinderen de eerste keer wat timide binnenkomen. Hun ouders vinden het spannend: op andere plekken ging het soms niet zo goed met hun kind. We zien steeds weer dat de kinderen na een paar minuten ontspannen. Deze kinderen lijken wel op hen! Ze praten zoals zij, ze willen veel weten, ze stellen vragen, net zoals zij! Hier kunnen ze zichzelf zijn. Daarom is Peergroup bij ukIQ de allerbelangrijkste pijler.

Wanneer ouders zich bij ons melden, is er vaak iets aan de hand: hun kind is ongelukkig, heeft geen zin meer om naar de peuterspeelzaal of kinderopvang te gaan of dat wat de begeleiders op de opvang vertellen over het kind totaal niet lijkt op wat de ouders van hun kind weten en zien. Als een kind voor het eerst bij de ukIQ groep komt, dan is dat natuurlijk altijd even ingewikkeld. Er wordt even gehuild, we nemen een kind op schoot en in veel gevallen klaart het kind op als hij doorheeft dat de andere kinderen in de groep net zo praten als hij, dezelfde woorden gebruiken. En niet onbelangrijk: de begeleiders praten ook ‘normaal’, zoals papa en mama doen. In een andere setting zitten kinderen met een voorsprong bij leeftijdsgenoten. Dat zijn meestal geen ontwikkelingsgelijken. Want een 2-jarige die een normale ontwikkeling doorloopt heeft vaak een veel kleinere woordenschat dan een 2-jarige die heel snel ontwikkelt. Ze zijn verder in hun spelontwikkeling, hebben al meer capaciteiten om gebeurtenissen in te schatten of te voorspellen. Dan is spelen met een kind van je leeftijd niet alleen niet zo leuk, maar vaak ook ronduit frustrerend. Bij de ukIQ komen ze ineens kinderen tegen die wel kunnen denken, spelen en praten op een manier die voor hen (veel meer) passend is. Je ziet dan dat het kind met de voorsprong zich eenzaam voelt, alleen gaat spelen of toe gaat kijken en vooral de nabijheid zoekt van de begeleiders. De andere kinderen worden dan vaak ‘de kindjes’. De begeleiders op hun beurt zien vaak wel dat er dingen anders zijn, maar heb je geen kennis over een voorsprong, dan wordt het heel lastig inschatten wat er met dit snelle kind ‘aan de hand’ is. Het gebeurt dan nogal eens dat er verkeerde conclusies worden getrokken: het kind heeft ADHD, het kind is autistisch of begeleiders zien niets. Dat komt dan meestal omdat het kind niet meer kan of wil laten zien wie hij werkelijk is. Ligt dat dan aan de begeleiders? Nee, natuurlijk niet. Je moet immers kennis hebben om een voorsprong goed te herkennen. Kunnen ze dit kind ondersteunen? Jazeker, en deze waaier is het begin.

Een kind met een voorsprong heeft veel aan een peergroup. Dat zijn andere kinderen met ongeveer dezelfde ontwikkeling. Dat is precies wat we teruggezien hebben bij de kinderen in de ukIQ groepen. Ze spelen gemakkelijker met elkaar, durven sneller antwoord te geven en herkennen zich makkelijker in de andere kinderen. Doordat ze zich kunnen spiegelen aan elkaar, krijgen ze reacties die passen bij wat ze zelf doen en die ze snappen. Hiermee help je dus het kind met de ontwikkeling van zijn identiteit. Omdat ze zo anders, zoveel sneller ontwikkelen, hebben ze regelmatig ook het gevoel er niet ‘bij te horen’, oftewel belonging. Dat heeft allemaal te maken met jezelf wel of niet kunnen herkennen in de ander. Dat lukt bij ukIQ groepen vaak veel beter: de andere kinderen spiegelen hem op een passende manier.

Wat kun jij als volwassene doen om ervoor te zorgen dat kinderen met een voorsprong passend ontwikkelen? Gelukkig is er wel een aantal dingen. Bij peuters kun je binnen je organisatie altijd kijken of het mogelijk is om een kleine groep te organiseren van kinderen met ongeveer hetzelfde ontwikkeling. Al neem je ze een of twee keer per week een half uurtje samen en doe je een passende opdracht met ze, daar hebben ze al heel veel aan. Voor kleuters kun je differentiëren in de kring door andersoortige vragen te stellen, maar ook door een kleine kring te organiseren waar je met de snellere kinderen in werkt. Hoe belangrijk het is voor kinderen om zichzelf te herkennen en zo te werken aan hun identiteit blijkt uit allerlei onderzoek. En hoe leuk is het als kinderen samen op ontdekkingstocht kunnen gaan en naast de wereld, in een peergroup, elkaar en zichzelf kunnen ontdekken.

Mindset

Mindset is de tweede pijler van de ukIQ groep. Bijna zonder uitzondering zien we bij de kinderen dat ze een vaste mindset hebben: ‘als ik iets niet in een keer kan, dan kan ik het dus niet’. Hoe jong ze ook zijn, we zien dat de grootste groep snelle peuters en kleuters het ingewikkeld vindt om te oefenen, om moeite te doen. Dat belemmert hen in hun groei en ontwikkeling. Daarom werken we altijd, bij alles wat we doen, aan een groeimindset.

Regelmatig steigert een van de ukken als we een oefening willen laten doen: hij begint er echt niet aan! Een geval van vaste mindset. Een vaste lijkt zich bij een bepaalde groep kinderen met een voorsprong makkelijker te ontwikkelen. Hoe komt dat? Als je gewend bent dat de dingen die je doet, vrijwel altijd in een rap tempo goed gaan, dan ga je op een zeker moment van jezelf verwachten dat je alles in een keer goed kunt. Dat is eigenlijk wat er gebeurt.

Een kind met een vaste mindset laat verzet zien als iets niet (snel genoeg) lukt. Of je ziet dat er op bepaalde vlakken geen ontwikkeling is. Dat gebeurt als het kind bang is iets niet (in een keer) te kunnen. Dan zal het kind die taak, oefening of handeling vermijden. Je ziet ook dat kinderen gemakkelijk opgeven. Dat alles komt voort uit de drang geen fouten te willen maken. Dan kun je maar beter niets doen, toch?!

Kinderen met een vaste mindset moeten meer lef leren hebben. Lef om dingen te doen waarvan ze niet zeker zijn of ze ze wel (meteen) kunnen. Om dat te kunnen leren, moeten we eerst oefeningen aanbieden die ze nu net niet in een keer kunnen en waar ze voor moeten oefenen. Want als een kind leert oefenen, leert het dat je ergens beter in wordt door het vaak te doen. En juist, je snapt het, dat hebben deze kinderen nog niet zo vaak bij de hand gehad. Daarom moeten wij op zoek naar passende opdrachten. Dat betekent dat het in de zone van de naaste ontwikkeling moet liggen. Pas als een kind dingen te doen krijgt die hij niet meteen kan, kan hij leren wat falen is, kan hij leren hoe het voelt en kan hij leren dat dat nu net een essentieel onderdeel van leren is.

Hoe krijg je een kind zover dat hij dingen wil gaan doen die ertoe leiden dat hij iets leert? In ieder geval moet het uitnodigend zijn. Dat kan doordat de oefening of het eindresultaat zó leuk is, dat het kind haast niet anders kan/wil dan het doen. Of dat wat geoefend moet worden is nodig om een ander doel te bereiken. Wij maakten in de groep eens vleermuizen. Daar moesten vleugels voor geknipt worden. Niet alle kinderen konden al knippen, maar het hebben van de vleermuis was zó leuk, dat ook de kinderen die nog niet konden knippen maar wat graag oefenden. Let er goed op dat de oefening in de ZNO van het kind ligt. Die bepaal jij niet, die wordt bepaald door de ontwikkeling van het kind zelf. Dat betekent dat je ook opdrachten geeft waarvan je zeker weet dat het kind ze maar ternauwernood of niet uit kan voeren zonder hulp of zonder te oefenen. Want alleen zo werk je aan een groeimindset

Zijnskenmerken

Tessa Kieboom ontwikkelde de theorie van de Zijnskenmerken: ze zag bij veel begaafde mensen de zijnskenmerken zoals ze eerder beschreven zijn. Bij jonge kinderen kun je ze soms heel zuiver terugzien in hun gedrag. Daarom gebruiken we ze bij ukIQ. Zoals het woord al zegt: we hebben het over het ‘Zijn’ van iemand. Je mag deze kenmerken nooit wegtrainen of afkeuren. Wat je wel kunt doen is het kind helpen ermee om te gaan. Want het zijn kwaliteiten waar het kind voordeel van kan hebben, maar die soms ook aardig dwars kunnen zitten.

Welke kenmerken zag Kieboom? Dat zijn er vier, te weten:

• Hoge lat
• Kritische instelling
• Rechtvaardigheid
• Denkgevoeligheid

De hoge lat ligt dicht aan tegen de vaste mindset: het kind vindt het lastig om dingen te doen als hij er niet zeker van is of het ‘perfect’ gaat zijn. Door met en voor het kind de normen op een redelijk niveau te leggen maak je in ieder geval duidelijk dat zijn idee dat het perfect moet zijn niet overeenkomt met wat jij verwacht.

De kritische instelling zorgt ervoor dat het kind gevraagd en ongevraagd commentaar geeft op anderen. In dit geval heeft het kind reflectie nodig wanneer het wel iets mag vinden en zeggen, en wanneer hij lekker voor zich houdt wat hij vindt omdat het niet passend is.

Het grote rechtvaardigheidsgevoel van deze kinderen kan er zomaar voor zorgen dat een heleboel dingen als ‘niet eerlijk’ worden gezien. Leer je deze kinderen te zien dat ‘eerlijk’ niet altijd een plaatsje heeft in het leven, leren ze deze rechtvaardigheid wat in te tomen

Kinderen met een grote denkgevoeligheid kunnen wat angstig of zorgelijk overkomen. Dat heeft direct verband met die denkgevoeligheid: ze kunnen vaak akelig goed voorspellen welke gevolgen een handeling heeft. Dat kunnen ze bij leuke dingen, maar zijn vooral getraind in het voorzien van ‘problemen’. Voor hen is het belangrijk om te onderzoeken hoe realistisch hun angsten en hun zorgen zijn. Dat valt in de praktijk toch vaak nog wel mee.

Boosheid

Boosheid horen we maar wat vaak van ouders. Hoe komt het toch dat deze snelle peuters/kleuters zo aangebrand kunnen reageren? Dat zit zo: een snelle 2-jarige ziet de wereld alsof hij al 4 is. Iedereen behandelt hem als 2-jarige. Dat is natuurlijk logisch voor het grootste deel van de wereld, maar niet voor de 2-jarige. Die voelt zich niet serieus genomen, en voilà: boosheid is ontstaan. Of de peuter kan heel veel risico’s inschatten en wordt daar angstig van. Ook dat kan boosheid opleveren. Of hij kan iets niet (meteen). Zo zie je dat boosheid heel gemakkelijk kan ontstaan

Jonge kinderen uiten hun boosheid vaak met veel geraas en getier. Niet omdat ze dat zo graag doen, ze hebben simpelweg nog niet zoveel andere manieren. Is dat vervelend? Ja, soms wel. Zeker als een kind huilt, gilt, boos is, angstig is voor veel dingen. Waar komt die boosheid vandaan? Dat kan veel oorzaken hebben, in het geval van jonge begaafde kinderen zien we met de regelmaat van de klok dat wanneer ze niet voldoende gezien worden, niet erkend of niet herkend worden, dat vaak leidt tot boosheid. Ook het zich alleen voelen kan leiden tot behoorlijke boosheid.

Je helpt het kind het beste door in ieder geval zijn boosheid te erkennen en daarnaast hemzelf te erkennen. Bij jonge kinderen zal het niet altijd meevallen te achterhalen of dit ook werkelijk het probleem is, het is altijd het proberen waard om het hier over te hebben. Wanner angst de oorzaak is van boosheid, dan is het zinvol om met het kind te achterhalen waar hij bang voor is. Zodra je dat weet, kun je starten met het weghalen van die boosheid. Ook in contact brengen met peers kan goed helpen bij het oplossen van boosheid.

Met het kind in gesprek gaan over de boosheid kan in bepaalde gevallen helpen. Niet altijd, want het zijn jonge kinderen en niet ieder kind is op jonge leeftijd goed in staat om zelf op een idee te komen waar zijn boosheid vandaan komt. Soms helpt het om een voorzet te geven en het kind een aantal opties te geven waar hij boos over zou kunnen zijn. Als angst de reden is tot boosheid, dan helpt het vooral om samen met het kind te kijken hoe realistisch zijn angst is. Kan het wel echt waar je bang voor bent? En als het echt kan: wat zou jij kunnen doen als het gebeurde? Door serieus in te gaan op deze vaak heftige gevoelens van het kind, laat je het kind weten dat je hem ziet en dat je interesse hebt in hem. Ligt het probleem daar dat het kind zich alleen en eenzaam voelt, dan is het zoeken naar een peergroup de oplossing.

Opvoeding

Opvoeding van een snelle peuter is niet altijd eenvoudig. Dit kind vraagt iets anders van zijn ouders dan de meeste opvoedkundigen vertellen. Dat leidt makkelijk tot strijd en patstellingen tussen ouder en kind. Dan kan het zomaar gebeuren dat de ouders de weg van de minste weerstand kiezen en gaan onderhandelen met hun jonge kind. Dat kan, maar heeft zijn grenzen. De ouders zijn nog altijd degenen die de regie mogen en moeten houden. Binnen die grenzen kunnen er keuzes worden voorgelegd aan het kind, passend bij de leeftijd en het kunnen van het kind.

Het lijkt misschien wat controversieel om de opvoeding mee te nemen in kaarten over ontwikkelingsvoorsprong. We hebben hier toch toe besloten omdat we best veel ouders zien worstelen hiermee. Dat heeft altijd effect op het hele systeem: op de ouders en op het kind. Je herkent wanneer er wat gedoe is in de opvoeding als een kind heel sterk aan een van de ouders hangt, letterlijk. Wil een kind de ouder niet loslaten, dan kan het zomaar zijn dat het kind enorm afhankelijk is van de ouder en het gevoel heeft gekregen dat hij zonder zijn ouder(s) niets kan. Zie je dat de ouder regelmatig namens het kind praat, dan kan het zomaar zijn dat je te maken hebt met een zogenaamde curling parent. Deze ouder wil alle moeilijkheden gladstrijken, zelfs als is het kind er nog niet tegenaan gelopen is. In zo’n geval is het beter voor het kind dat er meer afstand ontstaat tussen de ouder en het kind zodat het kind meer ruimte krijgt en zelfstandigheid kan oefenen. Dat bereik je door vooral in te zetten op samenwerking met de ouders om zo te proberen samen tot het inzicht te komen dat het kind niet alleen dingen zelf kan, maar ook echt zelf moet leren. Het kind heeft dan letterlijk meer verantwoordelijkheid nodig om te kunnen groeien.

Je bereikt dat door veelvuldig in overleg te zijn met de ouders. Zowel de ouders als het kind hebben het vertrouwen nodig om te gaan durven loslaten. Daarnaast heeft het kind oefening en bevestiging nodig: hij kan het echt wel zelf. De ouders kunnen bij dat proces wel wat hulp en uitleg gebruiken: voor hen is het net zo moeilijk om los te laten. Ze hebben immers het idee dat ze het kind het beste helpen door het zo stevig vast te houden. Herinner je altijd: ouders doen dit niet om problemen te creëren, mar juist uit liefde voor hun kind. Dat het niet altijd goed uitpakt mag jij hen, met de nodige voorzichtigheid, gaan vertellen.

Relatie

Kinderen met een grote ontwikkelingsvoorsprong hebben vaak behoefte aan een sterke, fijne relatie met andere kinderen, maar ook met de volwassenen om hen heen. Zij zoeken, vaker dan gebruikelijk, contact met de volwassenen om hen heen. Voor hen is een sterke relatie motiverend. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat begaafde kinderen de relatie met hun ouders en leerkracht het allerbelangrijkste vinden. Voor ons volwassenen betekent dat, dat als we daarin moeit in steken, deze snelle kinderen veel voor ons willen doen. Bij ukIQ investeren we dan ook stevig in een goede relatie.

Bij kinderen met een grote voorsprong zie je vaak dat ze meer naar volwassenen toetrekken dan naar leeftijdgenoten. Dat doen ze omdat ze, voor hun gevoel, van de andere kinderen eigenlijk niet zoveel kunnen leren. In de pauzes, tussendoor, als er even iets niet zo lekker loopt, dan zie je ze bij een volwassene staan. Ze proberen steeds gesprekjes aan te knopen met de begeleiders, ze proberen de begeleiders bij hun spel te betrekken. Ze nemen verantwoordelijkheden over die niet bij hen horen, bijvoorbeeld door te zorgen voor andere kinderen. Ze vragen veel bevestiging bij de begeleiders. Dat doen ze om steeds het contact te bevestigen, maar ook omdat ze dingen willen leren van de volwassenen. Eigenlijk geeft het kind allemaal signalen af van eenzaamheid, van gebrek aan peers. Want de andere kinderen passen niet, dus wendt hij zich tot de volwassenen. Peers en erkenning dat het kind een ander traject volgt qua ontwikkeling helpen hier. Dat bereik je het beste door in ieder geval ‘volwassen’ taal te gebruiken. Daarmee voelt het kind zich in ieder geval gezien. Is het kind steeds volwassen verantwoordelijkheden aan het nemen, zoals ‘moederen’ over jongere kinderen, dan is het belangrijk om het kind te begrenzen. Jij bepaalt immers wat bij jouw verantwoordelijkheid hoort en wat niet. En bij een kind dat juist veel bevestiging vraagt is de remedie om hem positief te bekrachtigen, om duidelijk te maken dat hij zelf dingen kan. Daar hoort ook bij dat hij dingen mag gaan leren doen die buiten zijn comfortzone liggen, want dat is de enige manier waarop hij zelfvertrouwen kan opbouwen. Van jou heeft het kind aanmoediging nodig: ‘ik ga ervan uit dat je het zelf kunt; als het nog niet helemaal lukt, dan ben ik er om je te vangen’.

Angsten

Snelle peuters en kleuters kunnen stevige angsten ontwikkelen. Die angsten ontstaan doordat ze kunnen bedenken wat er allemaal fout zou kunnen gaan. Tegelijk zijn ze nog te jong zijn om een oplossing te kunnen bedenken. Hoewel ouders juist vaak iets te voorzichtig zijn en niet teveel uit willen leggen, helpt het geven van uitleg en informatie over de wereld vaak heel goed. Dat geeft hen rust. Daarbij is het belangrijk om te weten dat deze kinderen meer aankunnen dan je verwacht.

Peuters en kleuters die last hebben van die angsten laten dat zien door verzet. Ze willen iets pertinent niet en het kan zomaar zijn dat ze dat met veel boosheid laten zien. Let er dan op dat je de boosheid niet verwart met echte boosheid, maar dat er angst onder zit. Kinderen kunnen ook schrik of een angstige reactie laten zien. Dat is makkelijker te interpreteren, want angst is nu eenmaal gewoon angst. Ga je met ze in gesprek, dan kunnen sommige kinderen heel goed vertellen waarom ze bang of boos zijn. De opties die zij echter als realistisch in hun hoofd hebben, hoeven dat niet te zijn. In sommige gevallen zullen kinderen de benen nemen en wegrennen van de situatie waar ze in zitten, de opdracht die ze moeten doen of het moment waarop iets gebeurt. Wij moeten op zo’n moment vertrouwen uitstralen: ‘samen kunnen wij deze situatie gewoon aan’. Uiteraard is het erkennen van de angst altijd een prioriteit. Zeg nooit dat het kind niet bang hoeft te zijn want daarmee ontken je de angst van het kind. Hij ís al bang. Als het kind wat rustiger is, kun je met het kind gaan kijken hoe realistisch zijn angst wel of niet is. Het kind vragen: ‘denk jij dat dat kan?’ of. ‘helpt het om weg te rennen?’kan heel goed helpen.De angst zal niet meteen weg zijn, je legt wel een bodem waarop je kunt gaan bouwen aan het vertrouwen in jou en aan de vaardigheid om te overwegen of waar jij bang voor bent ook echt kan. Juist kinderen met een grote voorsprong hebben veel aan echte informatie. Dus uitleggen dat honden niet bijten is geen echte informatie. Uitleggen dat de meeste honden niet zullen bijten, maar dat het wel verstandig is om altijd voorzichtig te zijn is wel informatie waar een kind iets mee kan.

Zelfbeeld

Zelfbeeld is een heel complex en ingewikkeld begrip. En het is een heel belangrijk onderdeel in de ontwikkeling van een mens. Het zelfbeeld start al meteen bij de geboorte met ontwikkelen, als het kind wordt aangesproken door iedereen om hem heen. Om een passend zelfbeeld te kunnen ontwikkelen, heb je mensen om je heen nodig die jou een spiegel voorhouden. Die mensen moeten voldoende op jou lijken anders herken je jezelf niet in hen. Daarom is het voor kinderen met een grote voorsprong belangrijk om regelmatig eens kinderen om zich heen te hebben waar ze zich aan kunnen spiegelen.

Je zelfbeeld gaat je hele leven met je mee. Daarom vinden wij het zo belangrijk om daar al jong aan te werken. Je bouwt het maar een keer op en dan is het wel fijn dat je een passend zelfbeeld bouwt. We spreken van een passend zelfbeeld omdat het beeld dat het kind van zichzelf heeft, ongeveer overeen moet komen met dat wat het kind werkelijkheid kan en wie hij in werkelijkheid is. Dat kun je alleen goed opbouwen wanneer je reflectie krijgt van anderen, die past bij wie jij bent en bij wat jij kunt. Een kind dat al heel veel kan en geen enkele reflectie krijgt op wat hij doet en kan, of negatieve reflectie krijgt op wat hij doet en kan, kan onmogelijk een passend zelfbeeld opbouwen. Dat is precies waarom we een peergroup als zo belangrijk zien. Wat zie je als die opbouw niet zo goed verloopt? Dat loopt van helemaal niet tot aan enorm de clown uithangen of heel druk gedrag. Er zijn kinderen die na verloop van tijd niets meer zeggen en niets meer doen omdat ze te weinig reactie krijgen van hun leeftijdsgenoten. Dan zie je niets bijzonders meer aan het kind. Je hoort het wel van de ouders, wanneer ze je vertellen dat het beeld wat jij hebt van het kind, totaal niet overeenkomt met jouw beeld. Als je opmerkt dat een kind erg buiten de groep staat/valt, dan kun jij als volwassene uiteraard altijd nog wel iets doen. Oprechte interesse in het kind, echt willen weten wie hij is helpt bij het ontwikkelen. Hoewel het heel belangrijk is dat kinderen groeien samen met hun leeftijdsgenoten, is het altijd nog beter dat jij het kind helpt als die ontwikkeling niet automatisch verloopt of niet passend is. Die oprechte interesse van jou werkt bij het kind dat zich net zo gedraagt als leeftijdgenoten, maar eigenlijk verder is in de ontwikkeling, dat geldt voor het kind dat boos is, het kind dat de clown uithangt, het kind dat zichzelf afzondert, dat is altijd nog beter dan het kind maar laten. Daarnaast probeer je samen met de ouders op zoek te gaan naar een peergroup, binnen of buiten je opvang of school. Op school maak je heel goed duidelijk dat jij het kind echt wilt leren kennen. Spreek je het kind aan, wees dan duidelijk in wat je ziet en wat je denkt, en laat ruimte voor het kind om aan te geven als wat jij denkt niet klopt. En natuurlijk helpt het heel goed als je samen met de ouders en het kind op zoek gaat naar interesses van het kind. Dan kun je die inzetten om te werken aan het zelfbeeld van het kind.

Zoals je hebt kunnen lezen, zijn er eigenlijk steeds een paar thema’s die terugkomen. Aan de ene kant lijkt het daardoor ingewikkeld om te bepalen wat je nu precies moet doen, tegelijkertijd is het daardoor ook eenvoudiger: als je ziet dat een probleem of een uitdaging ontstaat omdat het kind behoefte heeft aan peers, dan is dus de belangrijkste stap om op zoek te gaan naar peers. En gelukkig hoef je dat niet in je eentje te doen: de ouders kunnen je daarbij helpen, en uiteraard kun je op zoek naar een ukIQ peergroup in jouw buurt. En ben je door deze waaier enthousiast geworden en heb je zin gekregen om dit zelf echt goed in de vingers te krijgen? Dan ben je natuurlijk welkom om je in te schrijven voor de opleidingen!

Je kunt mailen naar ukiq@ukiq.nl of kijken op onze pagina voor opleidingen.